Ravābiṭ-i khārijī-i Īrān: Dar ʻaṣr-i sulūkī va āshkānī

کتاب «روابط خارجی ایران در عصر سلوکی و اشکانی»، به سیاست خارجی ایران در دوره‌ی سلوکیان و اشکانیان، می‌پردازد. اگرچه کمبود منابع -بخصوص منابع ایرانی- و سکوت آن‌ها درباره‌ی سلوکیان و اشکانیان، در بسیاری مواقع، در طول سه یا چهار سده قبل از میلاد و حتی بعد از آن، مشکلات تحقیق را دوچندان می‌کند، اما این کتاب تا حد امکان با کمک گرفتن از کلیه منابع عمدتاً غربی و تطبیق آنها با منابع هرچند کم ایرانی با قوه تحلیل، به ارائه درک درستی از وضعیت امور از ابتدای روابط ایران با روم و شروع خصومت آنها، از دوران سلوکیان تا سقوط اشکانیان، که منجر به روی کار آمدن ساسانیان و تداوم روابط خصمانه ایران و روم در دوره ساسانی شد، می‌پردازد.

بررسی و شناخت روابط خارجی ایران در دوره‌ی سلوکی و اشکانی، مستلزم توجه جدی به حکومت‌­های پیرامون ایران است. بزرگ­ترین دولت پیرامون ایران، از اواخر قرن سوم قبل از میلاد به بعد، دولت روم است که در نتیجه پیشروی به سمت شرق و شکست دولت­‌های یونانی و مقدونی در شمال غرب قلمرو ایران در حال شکل گرفتن بود و در واقع رقیب عمده ایران در این زمان و زمان­‌های بعد از این شد. به همین دلیل، این کتاب به پیشینه تاریخی روم نیز توجه می‌­کند و در حد امکان به دنبال آن است که یک تصویر معقولی از این حکومت باستانی معارض با ایران، برای آشنایی بیشتر خوانندگان، ارائه دهد.

در بخشی از پیشگفتار نویسنده درباره کتاب روابط خارجی ایران در عصر سلوکی و اشکانی می‌خوانیم:

«افزون بر روابط سلوکیان با روم، چگونگی شکل­ گیری اشکانیان در ایران و تعارض آن‌ها با قدرت سلوکیان، از جمله مباحث مهمی است که نگارنده، به دقت و وسواس خاطر و به دور از هرگونه جانب­داری، به آن پرداخته است. کتاب حاضر، به جنگ‌های جانشینی در سال‌های پایانی حکومت مهرداد دوم، که زمینه را برای مخالفت برخی از کشورهای ثروتمند و دست‌نشانده اشکانیان فراهم کرد، نیز توجه می­کند، تا از این طریق بسیاری از کنش و واکنش شاهان بعد از مهرداد دوم و حتی حوادث اواخر دوره خود مهرداد دوم بهتر فهمیده شود. زیرا تا پیش از این، در دهه‌های ۱۴۰ و ۱۳۰ قبل از میلاد، پیش از انتقال پایتخت از هکاتوم پولیس به سلوکیه و تأسیس تیسفون، بسیاری از پادشاهی‌های مستقل، تحت سلطه اشکانیان در زمان مهرداد یکم درآمدند و بسیاری از آن‌ها، نظیر خاراسنه، الیمایی، آدیابنه، اسروئنه، گوردیانه، کوماگنه، ماد، ماد آتروپاتن، ارمنستان و پارس، به صورت نیمه مستقل اداره می‌شدند. اما در دوران جنگ‌­های جانشینی، الیمایی از اواسط دهه ۸۰ تا اواخر آن مستقل شد و ارمنستان تحت فرمانروایی تیگران بزرگ، سوفنه، کوماگنه، اسروئنه، ماد آتروپاتن و گوردینه را دست­‌نشانده خود کرد و در پایان جنگ‌های مهردادی، با شکست تیگران مقابل پومپه، ارمنستان دست‌نشانده روم شد و حوزه نفوذ روم، پس از الحاق سوریه به روم، به مرزهای فرات رسید.»