امروزه یکی از مهمترین ضرورت‌های تحقیقات علوم انسانی کشور، بازخوانی انتقادی رویکردهای تخاذ شده در قبال مقوله‌ی ترقی و متعاقب آن راهکارهای ترقی‌خواهانه‌ی پیشینیان است. روزنامه‌ی حبل‌المتین کلکته (۱۳۴۹-۱۳۱۱ق) یکی از موثرترین محافل منورالفکری بود که به منظور ترقی ایران راهکارهایی ارائه نموده بود. اثر حاضر با هدف نقد رویکرد و راهکارهای نشریه‌ی مزبور، به این سوال پاسخ می‌دهد که براساس نظریه‌ی انتقادی مکتب فرانکفورت، دریافت حبل‌المتین از نسبت ترقی با علوم جدید و آموزش عمومی، چه توقعی داشته و راهکارهای پیشنهادی این نشریه در حوزه‌ی علوم جدید و تعلیم و تربیت عمومی با چه کاستی‌هایی مواجه است؟ همچنین با توجه به اینکه حبل‌المتین حفظ وحدت و تکوین هویت ملی را یکی از کارکردهای آموزش عمومی دانسته و در خلال این مباحث به تعریف ایرانیت و هویت ملی پرداخته است، این تعریف نیز به بوته‌ی نقد گذاشته شده است.
