Rosum-e Darol-khelafe (Naqsh-e Ayin-ha-ye Irani dar Nezam-e Khelafat-e Eslami)

این کتاب، که به ظاهر پیوندی با تاریخ ایران ندارد و چنان می نماید که گزارشی است از چگونگی دستگاه خلافت عباسی در بغداد. اگر به دقت بررسی شود سرشار از نکاتی است که برای شناخت اوضاع اجتماعی و تاریخ ملت ما در گذشته آگاهی از آن لازم است... گذشته از نکات تاریخی و اجتماعی، گزارش بسیاری از رسم‌ها و آیین‌های ایرانی در این کتاب به عنوان رسوم دستگاه خلافت عباسی در بغداد آمده است که شواهد تاریخی نشان می‌دهد این رسم‌ها در ایران قدیم رواج داشته و در دوره‌ی اسلامی به مرکز خلافت بغداد راه یافته و خود را به گونه‌ای اسلامی محفوظ نگاه داشته است.

نکته‌ی دیگری که اهمیت این کتاب را در مسائل ایران شناسی مسلم می‌دارد واژه‌های پارسی نغزی است که مولف در متن عربی کتاب به کار برده و نفوذ روشن و صریح زبان فارسی را در زبان عربی نشان می‌دهد. بسیاری از این واژه‌ها امروز در فارسی متروک شده و بعضی از آن‌ها در متون قدیم فارسی نیز به کار نرفته و یا اگر رفته در متون موجود فارسی نشان از آنها نداریم... بر روی هم کتابی است که در نوع خود کمتر مانندی دارد و بی هیچ گمان برای شناخت تاریخ ایران به نکات بسیاری از این کتاب نیازمندیم.

یکی از آیین‌های همراهی خلفا و بزرگان این است که شخص تابع از جهت زیرین وزش باد حرکت کند تا رئیس در بالا باشد و از غباری که پای اسب برمی‌انگیزد و از بوی ناخوش ناراحت نشود و باید طرفی را که خورشید می‌تابد بگیرد تا خلیفه یا رئیسی را که در پیروی اوست از خورشید پناهی باشد و شخص باید که در همراهی اندکی بیرون از مسیر خط او باشد، چنان که می‌بینی من می‌کنم. تا اگر خلیفه خواست که بدو متوجه شود ومایه‌ی رنج وی نباشد و آن گاه که گفت و تمام شد و خواست فاصله یا پیشی بگیرد در اوایل موکب باشد و هرگاه خلیفه به او احتیاجی پیدا کرد و از پشت سرش او را بطلبید و در انظار او رنجی را تحمل نکند.